16 İyun 2020

Zəhərli zobların radioaktiv Y-131 üsulu ilə birdəfəlik və tam müalicəsi

Zəhərli zob nədir?

Qalxanabənzər vəzi, boyunun ön hissəsində nəfəs borumuzun önündə yerləşən, təxminən 20-30 qram ağırlığında, endokrin sistemimizin ən önəmli  vəzilərindən  biridir. Bu vəzinin az işləməsi hipotireoidizm (el arasında tənbəl zob kimi tanınır), çox işləməsi isə toksik ur və ya hipertireoidizm (zəhərli zob) adlanır.

Zəhərli zobun əlamətləri hansılardır?

Hipertireoidizm xəstəliyi (zəhərli zob) zamanı xəstələrdə güclü ürək döyüntüləri (taxikardiya), səbəbsiz çəki azalması, əsəbilik, tərləmə, göz almalarının önə doğru çıxması (göz bərəlməsi), istiyə davamsızlıq, ishal və s. kimi əlamətlər müşahidə oluna bilər. Bu xəstələrdə qalxanabənzər vəzi hormonları (sərbəst T3 və T4) olduqca yüksək olurlar. Zəhərli zob diffuz və ya düyünlü ola bilər. Diffuz olan zəhərli zob Graves xəstəliyi kimi də adlandırılır. Zəhərli zob xəstəliyi hər yaşda, hər insanda müşahidə edilə bilər, amma daha çox orta yaşlı qadınlarda rast gəlinir. Graves xəstəliyi autoimmun xəstəlikdir, yəni xəstənin öz immun sisteminin ortaya çıxardığı bir vəziyyətdir. Belə xəstələrdə sonsuzluq problemi yarana bilir. Lakin xəstənin qalxanabənzər vəzi hormonlarının müalicə ilə normal balansı təmin olunduqda reproduktiv sistemin funksiyaları öz-özlüyündə bərpa oluna bilər.

Hipertireoidizm xəstəliyi zamanı müalicə tədbirləri

Zəhərli zobların əsasən 3 növ müalicəsi mövcuddur. 1) Dərman müalicəsi, əsasən qanda toksikliyi (zəhərliliyi) azaltmaq məqsədi ilə müvəqqəti olaraq istifadə olunur. Bəzi araşdırmalarda 20% xəstələrdə uzun müddətli effektli olduğu deyilir. Ümumiyyətlə zəhərli zobların dərmanla müalicəsi ABŞ-da və Avropa ölkələrində 2 ildən artıq istifadəsi qadağandır. Çunki, bu dərmanları uzun müddət istifadə etdikdə, qaraciyəri və sümük iliyini ciddi şəkildə sıradan çixardır və bu orqanların son dərəcə ağır xəstəliklərinə səbəb olur. Çox böyük təəssüf hissi ilə vurğulamalıyam ki, ölkəmizdə bəzi həkimlər hələ də, zəhərli zobların müalicəsində bu dərmanlardan illərlə istifadə edərək insanları “sağaltmağa”  çalışırlar. 2) Cərrahi müalicə də, zəhərli zobların müalicəsində istifadə olunsa da, son zamanlar öz populyarlığını artıq itirməkdədir. Bu müalicə növünün ağırlaşmalarının və  risklərinin çox olması (boğazda estetik qüsurun olması, xüsusilə gənc xanımlarda, səs sinirinin cərrahi əməliyyat zamanı zədələnməsi, paratireoid vəzilərin zədələnməsi və s.) səbəbi ilə artıq ABŞ-da və Avropa ölkələrində cərrahi əməliyyatlardan mümkün olduğunca imtina olunmuşdur. Yalnız, çox cuzi xəstə qruplarında cərrahi müalicədən istifadə olunur. 3) Radioaktiv yod-131 müalicəsi isə zəhərli zobların müalicəsində ən çox istifadə olunan müalicə metodudur. Artıq 60 ilə yaxındır ki, bu müalicə növü ABŞ-da çox böyük uğurla istifadə olunur. Radioaktiv yod müalicəsi qeyri invaziv bir üsul olmaqla yanaşı həmçinin praktik (qəbulu asan olmaqla) olduqca effektiv bir müalicə üsuludr. Beləki, zəhərli zobu olan və radioaktiv yod müalicəsi qəbul edən xəstələrdə ~97% sağalma müşahidə olunmuşdur. Statistik məlumatlar göstərir ki, ABŞ-da zəhərli zobu olan xəstələrin ~95%-ə radioaktiv yod-131 müalicəsi təyin olunmuşdur. Son illər ölkəmizdə gedən güclü inkişaf səhiyyə sahəsində də, özünün müsbət nəticələrini göstərmişdir. Artıq Respublikamızda 2011-ci ildən etibarən radioaktiv yod-131 müalicəsi ABŞ-da və Avropa ölkələrində olduğu kimi yüksək standartlara uyğun olaraq çox böyük uğurla tətbiq edilir. Xarici ölkələrdə nüvə təbabəti ixtisasına yiyələnmiş həkimlərimiz tərəfindən qalxanabənzər vəzin zəhərli formaları ilə yanaşı, digər xəstəliklərinin də, müasir diaqnostikası və müalicəsi  aparılır.

Müəllif

Dr. Fuad Əliyev

Zob həkimi

Dr. Fuad Əliyevin qəbuluna yazılmaq üçün aşağıdakı telefon nömrəsi ilə əlaqə saxlaya bilərsiniz.